Foto: Tineke Mangnus.
De huidige Stichting Erfgoed Werf Gusto heeft enige tijd geleden het initiatief genomen te onderzoeken of er een mogelijkheid is om in Schiedam-Zuid een Monument voor de in 1978 gesloten scheepswerf Werf Gusto te plaatsen. In het recente verleden zijn er ook initiatieven ontplooid met als inzet om te onderzoeken of het bekende ‘Torentje’, dat boven op het oude kantoorpand prijkte terug te halen was naar Schiedam en daar dan een mooie plaats voor te zoeken op het oude terrein van de werf aan de oostkant van de Voorhaven, of op de Maasboulevard. De tijd zal er waarschijnlijk niet rijp voor zijn geweest op dat moment. Alle initiatieven om het Torentje terug te halen naar Schiedam stierven in schoonheid.
Het Torentje is na de verbouwing van het kantoorpand van Werf Gusto rond 1920 geplaatst op het dak. De architect, een Amsterdammer, woonde in de nabijheid van het Paleis op de Dam. U weet daar staat ook een toren op, vele malen groter natuurlijk, want het kantoorpand van Werf Gusto paste wel tien keer in het Paleis op de Dam. Echter de architect heeft die toren van het paleis waarschijnlijk als voorbeeld gebruikt bij zijn ontwerp voor het Torentje van Werf Gusto. Waarom de directie van Werf Gusto een Torentje op hun kantoorpand wilde, vertelt de geschiedenis niet. Het was eigenlijk alleen ter versiering, want er zat geen tijdklok in, geen bel en er stond niets op.
Het was wel heel beeldbepalend voor de omgeving, net zoals de Westerhavenbrug voor de Gorzen, of de Hemaflat voor de Koemarkt. Meer mensen vonden dat. Toen de gebouwen dan ook na de sluiting in 1978 leeg stonden en men het wilde slopen is onze, laten we hem maar gewoon de ‘Sloper’ noemen, aan het werk gegaan. Het slopen van het Torentje was zonde vond hij en hij heeft het voorzichtig van het gebouw verwijderd en op een dieplader gezet, samen met twee overgebleven smeedijzeren toegangshekken en de metalen letters GUSTO, die op de voorgevel zaten. Alles ging richting Midden Delfland, naar het huis van de ‘Sloper’. Het Torentje kreeg daar een prominente plaats in zijn tuin. In 1996 is het huis verkocht en ‘kreeg’ de nieuwe bewoner sommige attributen erbij. Het Torentje in goede conditie houden was een flinke opgave en de bewoner, een Schiedammer met het hart op de goede plaats, vond eigenlijk dat het Torentje thuishoorde in Schiedam en niet in Schipluiden. Dat vond de gemeente Schipluiden ook, want tijdens een inventarisatie van torentjes en andere monumentale bouwwerken is het Torentje van Werf Gusto bewust buiten de overzichtslijsten gehouden: Gewoon, omdat het niets met Schipluiden te maken had. De nieuwe bewoners/eigenaren zijn druk bezig geweest om het Torentje terug te krijgen naar Schiedam. Er zijn zelfs brieven geschreven aan de Gemeente Schiedam, maar het mocht niet baten.
Het Torentje was veroordeeld tot Schipluiden. De jaren verstreken en het leidde een eenzaam bestaan daar in die polder. Misschien dat af en toe een van de kinderen er een hut van maakte, of de hond er een mooie uitkijk had. Zonder het zelf te willen, werden de eigenaren ‘wereldberoemd’ bij fietsers, rallyrijders en aanverwante verenigingen. Het Torentje was weer beeldbepalend geworden, nu echter als oriëntatiepunt in een overigens vlak landschap.
Tot voor kort, want in het voorjaar (2016) werd er een stuurgroep opgezet, om te zien wat de mogelijkheden waren om een Monument voor Werf Gusto te maken. De timing was goed gekozen. Eenieder in de samengestelde stuurgroep was enthousiast over het idee. Besloten werd de voorzitter op pad te sturen om te zien hoe het Torentje eruitzag en of het nog te gebruiken was.
We werden gastvrij ontvangen door de eigenaar in Schipluiden. We hebben van dichtbij kennis gemaakt met het Torentje, maar het was zichtbaar oud geworden. Verplaatsen zou het waarschijnlijk niet overleven. Wij hebben daarom besloten het Torentje de functie, die het nu heeft als baken in een open weiland voor bezoekers van het mooie Midden Delfland, te laten blijven vervullen.
Als het Torentje niet meer te gebruiken was als monument: Wat dan? De letters en toegangshekken waren ook nog een optie. We wilden een Monument hebben waarin tastbare overblijfselen van Werf Gusto verwerkt konden worden. De stuurgroep vond het wel een goed idee om uit de laatste twee items een Monument te destilleren. De aangestelde kunstenaar Sjef van Duyn wordt wel enigszins in zijn artistieke vrijheden beknot door deze twee ‘ijzeren’ overblijfselen, maar hem kennende komt hij toch met iets moois. De letters en hekken zijn inmiddels aangekocht en zullen door een smid goed hersteld en geconserveerd worden voor het nageslacht. Als de beoogde plek voor het Monument door de stuurgroep en de Gemeente Schiedam goedgekeurd worden, zal het geplaatst worden in de buurt van de oude werf. Voorbijgangers zullen dan middels de bijgeplaatste foto’s en teksten weer iets van de sfeer kunnen proeven van de grandeur van de ooit wereldberoemde werf. Schiedam dankt veel aan Werf Gusto en andersom ook.
En het Torentje? Dat blijft voorlopig waar het is. Het woont inmiddels 20 jaar samen met de familie, het heeft hun kinderen ‘zien’ opgroeien en staat door zijn hoge leeftijd ietwat uit het lood, maar in het middelpunt van de belangstelling. Het zorgt ervoor dat de Werf Gusto ook buiten Schiedam blijft voortleven, want iedereen die daar regelmatig fiets of loopt weet inmiddels niet beter dan dat dit het Torentje is van de Gusto.
Schiedam 8 december 2016
Foto: © Tineke Mangnus